Wystąpienie Jarosława Gugały podczas gali Nagród Press Club Polska 2022
Dziennikarstwo i media w czasach zarazy są bardzo ważne. Ich wpływ na ludzkie postawy, opinie i wybory jest bardzo istotny. Patrzymy z przerażeniem na postawę rosyjskiego społeczeństwa wobec wojny, którą Rosja wypowiedziała sąsiadom. Nie pojmujemy, jak to możliwe, że pod wpływem medialnej propagandy zdecydowana większość Rosjan, uważa i nazywa agresję swojego kraju wobec Ukrainy – „operacją specjalną, mającą na celu denazyfikację”. Według ośrodków badania opinii publicznej ponad 80% Rosjan popiera działania Władimira Putina.
To nie tylko media, ale media w istotnym stopniu, odpowiadają za obecny stan umysłów mieszkańców Federacji Rosyjskiej!
Podobnie jak w latach trzydziestych dwudziestego wieku medialna propaganda odpowiadała za powszechną przemianę Niemców w antysemickie i antysłowiańskie bestie, gardzące ludźmi z innych, uważanych przez siebie za niższe – narodów.
To bezwzględna populistyczna i szowinistyczna propaganda medialna zasiała nienawiść wobec obcych i przekonanie, że można w imię „narodowych” interesów dokonywać napaści na inne kraje i zbrodni wojennych.
To długotrwała medialne narracja przekonała ówczesnych Niemców i dzisiejszych Rosjan, że mają prawo gardzić ludźmi innych narodowości, łamać ich prawa, zmuszać do niewolniczej pracy a także okupować ich ziemie, grabić mienie, gwałcić i mordować.
Medialne pranie mózgów przyniosło morze zbrodni i okrucieństwa; dało chorym autorytarnym osobowościom masowe poparcie społeczne i przekonanie, że działają w imię dobra swoich narodów.
Żeby tak nie było, media muszą w czasach zarazy opierać się na humanistycznych wartościach. Dziennikarze pragnący być częścią wolnego dziennikarstwa opartego na ideałach niezależności, rzetelności oraz prawdy, powinni przyjmować niezłomne postawy i kierować się niezłomnymi zasadami:
- Dziennikarz powinien być niezależny politycznie. Nie wchodzić w układy z żadną siłą polityczną, bo jego rolą jest patrzenie na ręce wszystkim politykom. Dziennikarz, jak każdy obywatel, ma prawo do swoich poglądów. Jednak wobec prawdy, powinien pozostawać obiektywny i niezależny od wszelkich nurtów ideologicznych.
- Dziennikarze nie powinni ulegać również presji komercyjnej. Nie powinni wchodzić w relacje, które mogłyby ograniczyć swobodę ich wypowiedzi.
- Dziennikarze nie powinni tracić świadomości, że pracują przede wszystkim dla swoich odbiorców. To dla nich wykorzystują swoje kompetencje i doświadczenie zawodowe, by badać i w racjonalny sposób opisywać rzeczywistość.
- Dziennikarze powinni działać dla dobra wspólnego. Wspierać takie wartości jak swoboda wypowiedzi, publiczny charakter mediów, wolność wypowiedzi, odpowiedzialność za słowo i głoszone opinie, równość obywatelska, poszanowanie praw mniejszości, tolerancja, różnorodność kulturowa, praworządność oraz wolność wyznania.
- Zadaniem dziennikarzy i mediów jest ochrona odbiorców przed manipulacjami polityków oraz upartyjnionych i głęboko skomercjalizowanych mediów. Coraz ważniejszym celem każdego uczciwego człowieka mediów jest mówiąc z angielska „fact checking”, czyli sprawdzanie wiarygodności informacji i danych oraz analiza opinii w debacie publicznej. Weryfikacja informacji jest zwłaszcza w czasach zarazy podstawowym obowiązkiem każdego dziennikarza i każdej redakcji czy medium.
- Warto przypominać, jak ważną zasadą dziennikarstwa jest ochrona źródeł informacji. Jednak nikomu nie powinniśmy pozwalać na anonimowe wyrażanie negatywnych opinii o innych.
- Powinniśmy się opierać na wiedzy i udokumentowanych faktach. Jeśli mamy do czynienia z przypuszczeniem czy hipotezą – powinniśmy wyraźnie to zaznaczać. Powinniśmy potwierdzać informacje w niezależnych źródłach i opierać się przede wszystkim na opiniach ekspertów niezaangażowanych w bieżącą politykę.
- Podstawową zasadą pozostaje wyraźne oddzielanie informacji od opinii i komentarzy.
- Każdy dziennikarz powinien opisywać sprawy z dbałością, jakiej oczekiwałby od autora piszącego o nim samym.
- Wolność słowa, którą cieszymy się w demokracji musi być powiązana z odpowiedzialnością, niezależnością, rzetelnością i prawdą. Ważnym obowiązkiem dziennikarzy jest zwalczanie manipulacji, kłamstw, guseł, zabobonów, fake newsów, postprawdy i obskurantyzmu i innych tego typu zjawisk.
- Walcząc o odbiorców nie możemy rezygnować z powagi im właśnie należnej. Dziennikarstwo nie powinno być nudne, ale nie może stawać się rozrywką.
- Dziennikarz powinien mieć i cenić poczucie humoru – nawet lub może zwłaszcza – w czasach zarazy. Poczucie humoru jest niezbędne do tego, by te czasy godnie przeżyć. Podobnie jak nadzieja – poczucie humoru powinno stanowić nasz bastion. Nic nie jest tak groźne dla satrapów i ich akolitów jak uśmiechnięte twarze.
Wybaczcie, jeśli chwilami, to co mówiłem, wydało się wam oczywiste. Jednak w czasach zarazy właśnie te najbardziej oczywiste wartości i zasady, okazują się dobrem najrzadszym. Dlatego chcąc zmienić tę sytuację – nie rezygnujmy z ich głoszenia i przypominajmy je jak najczęściej.
